ดันว่าวจุฬา-ปักเป้าตีตรายูเนสโก

งานแรก รมว.วัฒนธรรม ปธ.ถก 3 ฝ่ายสางปมศิลปะไทย วธ.แจงเขมรขึ้นทะเบียนรำ-หนังใหญ่ไม่กระทบสิทธิ์ไทย ย้ำมีหลักฐานสำคัญแสดงความเป็นเจ้าของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม "บัวแก้ว" เล็งหาข้อสรุปชง ครม.-สภา ล้อมคอก ขณะที่ "ซูเปอร์เป็ด" ปิ๊งไอเดียดัน "จุฬา-ปักเป้า" ตีตรายูเนสโก

ในปี 2546 ยูเนสโกได้ประกาศใช้อนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้

โดยได้กำหนดบทเฉพาะกาล ข้อ 31 ให้งานชิ้นเอกในฐานะมรดกทางมุขปาฐะและที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติที่ได้รับการประกาศไว้แล้ว 90 รายการ รวมเป็นรายการตัวแทนของมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ ในการนี้ The Royal Ballet of Cambodia และ Sbek Thom, Khmer Shadow Theater ของประเทศกัมพูชา จึงได้รับการประกาศเป็นรายการตัวแทนของมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ พร้อมกับรายการที่ได้รับการประกาศขึ้นอีก 76 รายการ ในปี 2551

           
อย่างไรก็ตาม ภายใต้อนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ประกาศรายการแบ่งออกเป็น 2 ประเภท
 
คือ รายการตัวแทนของมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ และรายการมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ซึ่งเป็นต้องได้รับการสงวนรักษาอย่างเร่งด่วน นอกจากนี้ ยูเนสโกได้ให้รัฐภาคีเสนอแผนงาน โครงการ และกิจกรรมเพื่อสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ที่สะท้อนให้เห็นหลักการและวัตถุประสงค์ของอนุสัญญาได้ดีที่สุด

          
ข้อสอง การดำเนินการของรัฐบาลไทยเกี่ยวกับการเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของยูเนสโก
 
โดยกรมส่งเสริมวัฒนธรรมได้รับมอบหมายจากกระทรวงวัฒนธรรมให้พิจารณาการเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของยูเนสโก สรุปการดำเนินงานดังนี้ กรมได้รับมอบหมายจากกระทรวงให้พิจารณาการเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ และแต่งตั้งอนุกรรมการเฉพาะด้านของคณะกรรมการชุดต่างๆ ที่ปฏิบัติงานเกี่ยวกับยูเนสโกรวม 5 คณะ สรุปเสนอสำนักงานปลัดกระทรวงวัฒนธรรม ในฐานะฝ่ายเลขานุการของคณะกรรมการฝ่ายวัฒนธรรม เมื่อเดือนสิงหาคม 2550 โดยที่ประชุมส่วนใหญ่มีมติเห็นด้วยกับการเข้าร่วมเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้

          
กรมได้ดำเนินการจัดเวทีรับฟังความคิดเห็นจากนักวิชาการวัฒนธรรมในระดับจังหวัด ประธานสภาวัฒนธรรม ผู้แทนองค์การบริหารส่วนจังหวัดและตำบล ผู้แทนศูนย์วัฒนธรรมในสถานศึกษา และผู้แทนจากสภาเด็กและเยาวชนเกี่ยวกับการเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของยูเนสโก เมื่อปี 2553 โดยร้อยละ 99 มีความคิดเห็นว่าประเทศไทยควรเข้าร่วมเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของยูเนสโกโดยเร่งด่วน เพื่อปกป้องมรดกวัฒนธรรมของไทย

          
ส่วนสำนักงานปลัดกระทรวงวัฒนธรรมและกรมส่งเสริมวัฒนธรรมได้จัดประชุมหารือเกี่ยวกับอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้และการเข้าเป็นภาคีอนุสัญญา โดยมีความเห็นให้กรมส่งเสริมวัฒนธรรมพิจารณาดำเนินการเตรียมการเพื่ออนุวัตการตามอนุสัญญา เช่น การออกพระราชบัญญัติ กฎหมาย การกำหนดมาตรการดำเนินงาน และควรให้จัดการรับฟังความคิดเห็นในวงกว้างมากขึ้น

           
ข้อสาม การขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทยนั้น

กรมได้รับมอบหมายจากคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติให้ดำเนินการศึกษาและนิยามศัพท์คำว่า "Intangible Cultural Heritage" เป็นภาษาไทย และได้นำเสนอในการประชุมคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ เมื่อวันที่ 31 สิงหาคม 2552 โดยที่ประชุมได้มีมติให้ใช้คำว่า “มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม” กรมจึงดำเนินการตามมติคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ โดยได้ขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ ตั้งแต่ปี 2552 กระทั่งปี 2553 ได้ดำเนินการขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติแล้วจำนวน 50 รายการ

           
ทั้งนี้ โขน และหนังใหญ่ ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ปี 2552 ส่วนละครใน รำเพลงช้า-เพลงเร็ว แม่ท่ายักษ์-ลิง ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ ปี 2553 สาขาศิลปะการแสดง รวมถึงได้ส่งเสริมให้จังหวัดต่างๆ จัดทำทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของท้องถิ่น สนับสนุนการถ่ายทอดมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่ใกล้สูญหาย นอกจากนี้กรมได้จ้างมูลนิธิสถาบันวิจัยกฎหมาย ดำเนินโครงการศึกษาวิจัยและจัดทำกฎหมายว่าด้วยการคุ้มครองมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม มีวัตถุประสงค์ในการส่งเสริมและคุ้มครอง รวมทั้งขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม

          
และข้อสี่ ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะของกรมส่งเสริมวัฒนธรรม คือ เรื่องการขึ้นทะเบียนมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของกัมพูชาที่มีลักษณะใกล้เคียงกับมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของไทยนั้น กรมพิจารณาแล้วเห็นว่าการประกาศเป็นรายการตัวแทนของมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติ ของ The Royal Ballet of Cambodia และ Sbek Thom, Khmer Shadow Theater หรือการประกาศรายการอื่นๆ ในอนาคตจะไม่ส่งผลกระทบต่อการอ้างความเป็นเจ้าของมรดกวัฒนธรรมดังกล่าวของไทย แม้ว่ามรดกทางวัฒนธรรมในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในหลายประเทศมีลักษณะใกล้เคียงกัน เนื่องจากได้รับอิทธิพลและมีการแพร่กระจาย แลกเปลี่ยนกันในภูมิภาคนี้มาเป็นเวลาช้านาน

          
หากประเทศไทยเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของยูเนสโก ประเทศไทยสามารถนำเสนอ “โขน” และ”หนังใหญ่” ของไทย

เป็นรายการตัวแทนของมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติต่อยูเนสโกได้ เนื่องจากมรดกทางวัฒนธรรมของทั้ง 2 ประเทศ มีอัตลักษณ์เฉพาะตัวที่แตกต่างกัน รวมทั้งมีการยอมรับและปฏิบัติกันโดยชุมชนในประเทศไทยอย่างต่อเนื่องและชัดเจน สุดท้ายยืนยันว่าการประกาศขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทยที่ได้ดำเนินการตั้งแต่ปี 2552 สามารถใช้เป็นหลักฐานอ้างอิงสำคัญถึงการเป็นเจ้าของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศ รวมถึงเป็นเครื่องมือป้องกันกรณีพิพาททั้งในและต่างประเทศที่อาจเกิดขึ้นในอนาคตได้