2โบราณวัตถุ ‘Golden Boy-ประติมากรรมสตรีพนมมือ’ จ่อถึงไทย

หลังเกิดกระแสการทวงคืนจากพิพิธภัณฑ์ศิลปะเมโทรโพลิทัน หรือ เดอะ เมท (The Metropolitan Museum of Art หรือ The MET) นิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา ซึ่งได้ประกาศอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 15 ธันวาคม 2566 ว่าจะส่งโบราณวัตถุ 2 ชิ้น กลับคืนให้ประเทศไทย ได้แก่ 1. ประติมากรรมสำริดรูปพระศิวะ (The Standing Shiva) หรือ Golden Boy  และ 2.ประติมากรรมรูปสตรีพนมมือ (The Kneeling Female) โดยโบราณวัตถุทั้ง 2 รายการ ทาง The MET  จะส่งผ่านทางสถานกงศุลไทย ณ นครนิวยอร์ก และจะเดินทางถึงประเทศไทย วันที่ 20 พฤษภาคม เวลา 07.00 น. นั้น

สำหรับประติมากรรมสำริดรูปพระศิวะ (The Standing Shiva) หรือ Golden Boy อายุราวพุทธศตวรรษที่ 16 เป็นรูปพระศิวะสวมเครื่องทรงแบบบุคคลชั้นสูง ถือเป็นโบราณวัตถุชิ้นเยี่ยมพบไม่มาก ประติมากรรมสูง 129 เซนติเมตร มีเทคนิคการสร้างแบบพิเศษ คือหล่อด้วยสำริดและกะไหล่ทอง มูลค่ากว่า 100 ล้านบาท

ขณะที่ประติมากรรมรูปสตรีพนมมือ (The Kneeling Female) อายุราวพุทธศตวรรษที่ 16 สูง 43 เซนติเมตร อยู่ในท่านั่งชันเข่า และยกมือไหว้เหนือศรีษะ แต่งกายแบบบุคคลชั้นสูง หล่อด้วยสำริดมีร่องรอยการประดับด้วยโลหะเงินและทอง

ทั้งนี้ โบราณวัตถุทั้ง 2 รายการ จะเดินทางมาถึงประเทศไทย วันที่ 20 พฤษภาคม เวลา 07.00 น.  โดยเมื่อมาถึงประเทศไทยนั้น ในวันแรกจะเป็นขั้นตอนทางศุลกากร และการตรวจสอบ กรมศิลปากรได้เตรียมเจ้าหน้าที่จากพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ(พช.) พระนคร ร่วมด้วย ทีมช่าง ภัณฑารักษ์ นักวิทยาศาสตร์ เข้าไปตรวจสอบความเรียบร้อย ร่วมกับทาง The MET จากนั้นจะนำขึ้นบนแท่นฐานที่เตรียมไว้ ก่อนเคลื่อนมาเก็บรักษาไว้ที่พช.พระนคร

จากนั้นน.ส.สุดาวรรณ หวังศุภกิจโกศล รัฐมนตรีว่าการกระทรววัฒนธรรม จะเป็นประธานในพิธีรับมอบโบราณวัตถุจาก The MET กลับสู่ประเทศไทย ในวันที่ 21 พฤษภาคม เวลา 13.30 น. ที่พระที่นั่งอิสราวินิจฉัย พช.พระนคร อย่างไรก็ตาม การรับมอบโบราณวัตถุทั้ง 2 รายการครั้งนี้ จะจัดพิธีรับมอบแบบสากล จากผู้แทนของ The MET โดยจะไม่มีการจัดพิธีบวงสรวง เหมือนครั้งรับมอบ ทับหลังจากปราสาทหนองหงส์ จังหวัดบุรีรัมย์ และทับหลังจากปราสาทเขาโล้น จังหวัดสระแก้ว กลับคืนสู่ประเทศไทย เมื่อปี 2564

ขณะที่ นายพนมบุตร จันทรโชติ อธิบดีกรมศิลปากร ให้สัมภาษณ์มติชนว่า ในการเก็บรักษานั้น เบื้องต้นจะจัดแสดงไว้ที่พช.พระนครอย่างไม่มีกำหนด เนื่องจากโบราณวัตถุทั้ง 2 รายการ มีความน่าสนใจ จะต้องมีการศึกษาเก็บข้อมูล ทั้งการจัดสร้าง หล่อด้วยสำริดและกะไหล่ทอง ฯลฯ พช.พระนครมีเครื่องมือทันสมัยสามารถใช้ตรวจสอบรายละเอียดได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดังนั้นช่วงนี้จึงยังไม่มีแผนย้ายไปเก็บรักษาไว้ที่อื่น อีกทั้งประชาชนที่สนใจ ก็สามารถเดินทางเข้ามาเยี่ยมชมได้ที่พช.พระนครมีความสะดวกในการเดินทางค่อนข้างมาก

สำหรับความเกี่ยวข้องระหว่าง ประติมากรรมสตรี กับ Golden Boy ว่า เหตุใดไทยถึงได้รับคืนมรดกชาติสองชิ้นนี้พร้อมกันนั้น ดร. ทนงศักดิ์ หาญวงษ์ นักวิชาการอิสระด้านโบราณคดี และคณะกรรมการติดตามโบราณวัตถุของไทยในต่างประเทศกลับคืนสู่ประเทศไทย เผยว่า ความเกี่ยวข้องโดยตรงนั้นไม่มี หรืออย่างน้อยก็ยังไม่ได้รับการพิสูจน์ยืนยัน เบื้องต้นคือเมื่อเป็นโบราณวัตถุในครอบครอง มีที่มาไม่ถูกต้องตามกฎหมาย พิพิธภัณฑ์ก็จะทำเรื่องส่งคืนประเทศต้นทาง และทั้งสองชิ้นบังเอิญได้รับการยืนยันพร้อมกัน เท่านั้นเอง

"ทั้งสองชิ้น (Golden Boy กับ ประติมากรรมสตรี) ไม่เกี่ยวข้องกันในเรื่องแหล่งที่มา ทั้งนี้ Golden Boy เราทราบที่มาชัด เพราะเข้าถึงแหล่งค้นพบคือที่จังหวัดบุรีรัมย์ และสอบถามจากชาวบ้าน แต่ ‘ประติมากรรมสำริดผู้หญิงคุกเข่า' ถ้าเข้าไปค้นคว้าจริง ๆ ในพื้นที่ (ปราสาท) เมืองต่ำ พนมรุ้ง ปลายบัด เป็นไปได้ว่าจะเจอคนค้นพบหรือคนขุดได้ แต่คณะติดตามคืนโบราณวัตถุยังไม่ได้ทำงานกันถึงขั้นนั้น" โดยยืนยันว่าหากลงพื้นที่คงสืบค้นกันได้ไม่ยาก เพราะเป็นประติมากรรมชิ้นใหญ่ ขายได้ราคาดี ต้องอยู่ในความทรงจำของชาวบ้าน

สำหรับข้อสันนิษฐานเกี่ยวกับตัวตนของประติมากรรมสตรี และประเด็นเรื่องลักษณะการคุกเข่าพนมมือไหว้ ดร. ทนงศักดิ์ ให้ความเห็นว่า "เมื่อได้รับคืนเรียบร้อย เราจะสามารถพิจารณาเรื่องรูปแบบศิลปะได้ สามารถกำหนดอายุและช่วงเวลาได้ใกล้เคียงกับประติมากรรมชิ้นอื่น ๆ ทำให้จัดระเบียบข้อมูลหรือทำให้รู้ได้ว่าถูกสร้างมาเพื่ออะไร หากสัมพันธ์กับตัว Golden Boy จริง ๆ การนั่งพนมมือไหว้ก็แสดงถึงการเคารพบุคคลที่สำคัญเพราะ Golden Boy เองก็เป็นลักษณะของการสร้างภาพเหมือนไว้ให้คนบูชา บริเวณที่ตั้งก็มีฐานประติมากรรมอีกหลายชิ้น จึงอาจเป็นได้ว่าชิ้นใดชิ้นหนึ่ง (ในบริเวณนั้น) กำลังทำความเคารพพระองค์อยู่"