หน้ากากอนามัยช่วยหยุดยั้งการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสได้หรือไม่

ภาพที่เห็นกันชินตาเมื่อเกิดการระบาดของเชื้อไวรัสชนิดต่าง ๆ คือภาพผู้คนสวมหน้ากากอนามัย (surgical mask) อย่างไรก็ตาม บรรดานักไวรัสวิทยากลับยังมีความกังขาเกี่ยวกับประสิทธิภาพในการป้องกันเชื้อไวรัสที่แพร่กระจายได้ทางอากาศ

การใช้หน้ากากอนามัยเพื่อป้องกันการติดเชื้อได้รับความนิยมในหลายประเทศทั่วโลก ที่เห็นเด่นชัดในช่วงนี้ก็คือในประเทศจีนที่กำลังเผชิญปัญหาการระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ หรือ 2019-nCoV

หน้ากากอนามัยถูกนำมาใช้ในโรงพยาบาลต่าง ๆ เป็นครั้งแรกในช่วงปลายศตวรรษที่ 18 ทว่ายังไม่มีการนำมาใช้อย่างแพร่หลายในหมู่ประชาชนทั่วไปจนกระทั่งเกิดการระบาดของไข้หวัดใหญ่สเปนในปี 1919 ซึ่งคร่าชีวิตผู้คนไปกว่า 50 ล้านคน

ดร.เดวิด แคร์ริงตัน จากวิทยาลัยแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยลอนดอน บอกกับบีบีซีว่า "หน้ากากอนามัยแบบธรรมดาที่คนทั่วไปใช้กันนั้นไม่สามารถป้องกันเชื้อไวรัสหรือเชื้อแบคทีเรียที่แพร่อยู่ในอากาศได้อย่างมีประสิทธิภาพ" ซึ่งนั่นคือเหตุผลที่อธิบายว่าทำไม "เชื้อไวรัสส่วนใหญ่" จึงถ่ายทอดสู่กันได้ เนื่องจากหน้ากากชนิดนี้หลวมเกินไป และไม่มีตัวกรองอากาศ อีกทั้งยังไม่มีการป้องกันที่ดวงตา

อย่างไรก็ตาม หน้ากากอนามัยแบบนี้อาจช่วยลดความเสี่ยงการติดเชื้อไวรัสจากการไอหรือจาม และติดเชื้อจากมือสู่ปากได้ในระดับหนึ่ง

งานวิจัยเมื่อปี 2016 จากรัฐนิวเซาท์เวลส์ของออสเตรเลียบ่งชี้ว่า คนเราใช้มือสัมผัสใบหน้าราว 23 ครั้งต่อ 1 ชั่วโมง

ขณะที่ศาสตราจารย์ โจนาธาน บอลล์ ผู้เชี่ยวชาญด้านระบาดวิทยาระดับโมเลกุลของไวรัสจากมหาวิทยาลัยนอตทิงแฮม ระบุว่า "ในงานวิจัยที่มีการควบคุมปัจจัยต่าง ๆ เป็นอย่างดีและมีขึ้นภายในโรงพยาบาล" พบหลักฐานบ่งชี้ว่า หน้ากากอนามัยแบบธรรมดาสามารถป้องกันการติดเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ได้ดีพอ ๆ กับหน้ากากกรองอากาศ (respirator)

หน้ากากกรองอากาศ ซึ่งมักจะมีตัวกรองอากาศแบบพิเศษ ถูกออกแบบมาสำหรับใช้ป้องกันอนุภาคในอากาศที่อาจเป็นอันตราย

อย่างไรก็ตาม ศ.บอลล์ ชี้ว่า เมื่อพิจารณาในแง่ของประสิทธิภาพการใช้หน้ากากกรองอากาศในหมู่ประชาชนทั่วไป ก็จะพบข้อด้อยของมัน เพราะการสวมใส่หน้ากากชนิดนี้เป็นเวลานาน ๆ เป็นเรื่องที่ค่อนข้างท้าทาย

ดร.คอทเนอร์ แบมฟอร์ด จากสถาบันเวลล์คัม-วูล์ฟสันเพื่อการทดลองทางการแพทย์แห่งมหาวิทยาลัยควีนส์ ในกรุงเบลฟาสต์ ของไอร์แลนด์เหนือ ระบุว่า "การใช้มาตรการสุขอนามัยพื้นฐาน" เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพมากกว่า

"การปิดปากเมื่อไอจาม, ล้างมือบ่อย ๆ และงดเอามือที่ยังไม่ล้างไปสัมผัสปาก จะช่วยจำกัดความเสี่ยงในการติดเชื้อไวรัสที่ก่อให้เกิดโรคในระบบทางเดินหายใจ"

สำนักงานบริการสุขภาพแห่งชาติ หรือ เอ็นเอชเอส (NHS) ในสหราชอาณาจักร ระบุว่า วิธีดีที่สุดในการหลีกเลี่ยงการติดเชื้อไวรัสต่าง ๆ เช่น เชื้อไข้หวัดใหญ่ มีดังนี้

- ล้างมือด้วยน้ำอุ่นและสบู่บ่อย ๆ
- หลีกเลี่ยงการเอามือไปสัมผัสดวงตาและจมูก
- ดูแลสุขภาพให้แข็งแรงอยู่เสมอ

ดร.เจค ดันนิง หัวหน้าฝ่ายโรคติดเชื้ออุบัติใหม่และโรคติดเชื้อจากสัตว์ สังกัดสำนักงานสาธารณสุขอังกฤษ กล่าวว่า แม้คนทั่วไปจะมีความคิดว่าการสวมหน้ากากอนามัยจะเป็นสิ่งที่มีประโยชน์ แต่ในความเป็นจริงกลับมีหลักฐานน้อยมากที่บ่งชี้ว่าการสวมหน้ากากอนามัยภายนอกพื้นที่ทางการแพทย์จะมีประโยชน์อย่างกว้างขวาง

เขาชี้ว่า หน้ากากอนามัยจะทำงานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพก็ต่อเมื่อมีการสวมใส่อย่างถูกต้อง เปลี่ยนใหม่อยู่เสมอ และทิ้งอย่างปลอดภัย

"งานวิจัยชิ้นหนึ่งบ่งชี้ว่า การปฏิบัติตามข้อแนะนำการใช้งานที่เหมาะสมเหล่านี้จะค่อย ๆ ลดลงเมื่อสวมใส่หน้ากากอนามัยเป็นเวลานาน ๆ" ดร. ดันนิง กล่าว

เขาแนะว่า ประชาชนควรจะให้ความสำคัญกับการรักษาสุขอนามัยส่วนบุคคลและความสะอาดของมือ หากพวกเขากังวลเกี่ยวกับความเสี่ยงที่จะติดเชื้อไวรัส