10สิ่งที่นายกฯคนใหม่พึงทำ ทางออกยุคต้องปฏิรูป

โดย นพ.ประเวศ วะสี ราษฎรอาวุโส กล่าวในหัวข้อ "สิ่งที่นายกรัฐมนตรีคนใหม่ควรทำ" นายชวน หลีกภัย อดีตนายกรัฐมนตรี และนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ เรื่อง "ทางออกเพื่อปฏิรูปการเมืองไทย" จัดโดย สถาบันสัญญา ธรรมศักดิ์ เพื่อประชาธิปไตย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (มธ.) สมาคมนักข่าวนักหนังสือพิมพ์แห่งประเทศไทย สมาคมนักข่าววิทยุและโทรทัศน์ไทย มูลนิธิสื่อสร้างสรรค์ สำนักข่าวไอ.เอ็น.เอ็น และแผนงานพัฒนานโยบายสาธารณะ มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ ที่หอประชุมศรีบูรพา มธ.เมื่อวันที่ 3 กันยายน

"ต้องมีต่อมจริยธรรม ยกระดับจิตใจ"

ปลายปี 2543 ได้แสดงปาฐกถาที่ห้องนี้ และคุณทักษิณได้พาสมาชิกพรรคมาเยอะ ผมพูดว่าใครก็ตามจะเป็นนายกฯคนต่อไป ควรทำ 8 เรื่อง พูดเสร็จ คุณทักษิณ (ชินวัตร นายกรัฐมนตรี) บอกจะทำหมด 8 ข้อที่อาจารย์พูด ผมไม่พูดว่าคุณทักษิณทำ หรือทำถูกต้องหรือไม่ แต่วันนี้จะบอกว่านายกฯคนต่อไปควรทำ 10 ประการคือ

หากมีต่อมจริยธรรมต่ำ บ้านเมืองไปไม่ได้ จะปั่นป่วน ต่อให้เก่งอย่างไรก็ไปไม่ได้ หรือมีเงินเท่าใดๆ ก็แก้ปัญหาของประเทศไม่ได้ เพราะไม่ได้รับการยอมรับและเชื่อถือไว้วางใจจากสังคม

นายกฯต้องเป็นคนซื่อสัตย์สุจริต รักคนอื่น เคารพศักดิ์ศรีและคุณค่าความเป็นคนของเพื่อนมนุษย์ ไม่อุ้มฆ่า ไม่กล่าววาจาให้เกิดความแตกร้าว แต่ต้องปลุกเร้าความร่วมมือ สมานฉันท์ ไม่เอาเปรียบ แต่รักความเป็นธรรม ใช้ปัญญา มีขันติธรรม เป็นที่เลื่อมใสศรัทธาของคนทั้งปวง ก่อให้เกิดความร่วมมือกันในการทำเรื่องดีๆ

ปรับระบบราชการ ส่งเสริมความเข้มแข็งของชุมชนท้องถิ่น ประชาสังคม องค์การสื่อสารสาธารณะที่อิสระ

ป้องกันและปราบปรามคอร์รัปชั่น ต้องเอาคนที่คอร์รัปชั่นติดคุกให้ได้

ส่งเสริมสัมมาชีพเต็มพื้นที่ อนุรักษ์และใช้ทรัพยากรอย่างเป็นธรรมและยั่งยืน มีดรรชนีวัดความสุขหรือจีดีเอช (Gross Domestic Happiness) ไม่ควรวัดด้วยจีดีพีอย่างเดียว

ไปสู่เกียรติ ศักดิ์ศรี ศักยภาพ และความสุข โดยต้องปรับระบบการศึกษา เนื่องจากเป็นตัวทำลายศีลธรรมพื้นฐาน

วันนี้พูดแต่เรื่องวัถตุและเงินทุกวัน มีแต่คำถามว่าทำอย่างไรจึงจะรวย ควรส่งเสริมให้นักเรียนทำวิจัยเรื่องคนที่ทำความดี ที่ไต้หวันมีมูลนิธิที่มีสถานีโทรทัศน์ ใครทำดีจะนำมาออกรายการ หากรัฐบาลสนใจ ควรส่งเสริมให้มีการจัดการวัดที่ดี ให้สะอาดร่มรื่น หากคนได้เข้าวัดจะลดความเครียดได้

ความรุนแรง และปักธงอหิงสธรรมบนผืนแผ่นดินไทยให้ได้ ขณะนี้เกิดความรุนแรง นายกฯคนต่อไปควรคิดและทำอย่างสันติ สร้างความสมานฉันท์ แก้ปัญหาโดยสันติวิธี

ในบริบทใหม่ของสังคมใหม่ ควรตั้งสถาบันวิจัยและพัฒนาระบบกฎหมายที่เป็นอิสระ คล่องตัว ทำการวิจัยระบบกฎหมายอย่างมีคุณภาพและรวดเร็ว และควรตั้งคณะกรรมการอิสระเพื่อปฏิรูปกฎหมาย โดยมีผู้ทรงคุณวุฒิมาจากหลายสาขา ไม่ใช่แต่สายนิติศาสตร์เท่านั้น

ของไทยในโลกสากล เนื่องจากหากเราไม่เก่งจริงจะเสียดุลทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรม

สมรรถนะของชาติเราต่ำมาก เน้นการท่องเที่ยว ติดรูปแบบมากกว่าสาระ จะทำอย่างไรที่จะสร้างคนของเราได้ และสื่อสาธารณะกลับกระตุ้นการบริโภคเรื่องไร้สาระต่างๆ นายกฯคนใหม่ต้องสนใจอย่างจริงๆ จังๆ ทำแบบเชื่อมโยง เช่น การปรับทัศนคติ การปฏิรูปการเรียนรู้ ปฏิรูประบบอุดมศึษา ประเด็นไม่ใช่เรตติ้งมหาวิทยาลัย ไม่ใช่เรื่องควรจะทำ แต่ควรปฏิรูประบบวิจัย ก็หวังว่านายกฯจะเข้ามาดู หวังว่านายกฯคนใหม่จะมาสนใจอย่างจริงจัง เพื่อเร่งสมรรถนะของชาติโดยเร็ว

"เคยเห็นทหารออกมาโวยวายอย่างนี้หรือไม่"

เราเพิ่งใช้รัฐธรรมนูญยังไม่ครบ 9 ปี เวลามากพอที่จะสมควรปฏิรูปหรือไม่ก็อยู่กับข้อเท็จจริง โดยต้องทำความเข้าใจให้กระจ่างไม่อย่างนั้นจะมีปัญหาว่าจะปฏิรูปอะไร ต้องยอมรับว่ามีปัญหาอยู่ ถามว่าทำไมสมัยที่ผมเป็นรัฐบาล ใช้รัฐธรรมนูญนี้ จึงบริหารบ้านเมืองได้จนเกือบครบวาระ ทำไมองค์กรอิสระในขณะนั้นจึงทำงานได้ดี และทำไม ส.ว.ขณะนี้ถูกซื้อไปกว่า 60 กว่าคน

วันนี้ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน เกิดความแตกแยกอย่างรุนแรง จังหวัดชายแดนภาคใต้ไม่เคยเห็นอย่างนี้ ไม่ใช่อดีตไม่มีปัญหา แต่ไม่เลวร้ายถึงขั้นวิกฤต วิกฤตราชการ อาจจะมีปัญหาการโยกย้าย แต่เคยเห็นทหารออกมาโวยวายอย่างนี้หรือไม่ นายกฯกับประธานองคมนตรีมีปัญหากัน เคยเห็นหรือไม่ ไม่เคยเห็น เพราะไม่เคยมีวิกฤตถึงขั้นนี้ จะชอบไม่ชอบเป็นเรื่องธรรมดา แต่ตั้งป้อมใส่กันไม่เคยเห็น

ถามว่าเพราะระบบหรือตัวบุคคลมีปัญหานั้น เมื่อพิสูจน์แล้วว่าภายใต้กฎหมายเดียวกัน ช่วงหนึ่งเป็นคนดี บางช่วงเป็นคนร้าย แต่สิ่งก่อให้เกิดวิกฤตคือตัวบุคคล ขอให้เข้าใจจุดนี้จะได้เข้าใจองค์กรทั้งหลายได้ถูกต้อง ไม่อย่างนั้นจะมองสถาบันบางสถาบันเสียหาย วันนี้สถาบันนิติบัญญัติถูกชอนไชกำลังจะพัง วุฒิสภาถูกแทรกแซง จึงปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญไม่ได้อย่างอิสระและสมบูรณ์ เลยมาถึงการสรรหากรรมการในองค์กรอิสระ ฝ่ายบริหารใช้ฝ่ายนิติบัญญัติเป็นเครื่องมือ ใช้เพื่อเบี่ยงเบนเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญ ทำให้การสรรหาไม่ได้เป็นไปตามเงื่อนไขของรัฐธรรมนูญ กรรมการองค์กรอิสระจึงพร้อมทำตามคำสั่งของฝ่ายบริหาร กลายเป็นตัวปัญหา และเลือกปฏิบัติ สิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นเมื่อพรรคไทยรักไทยเข้ามาบริหาร

จึงเกิดจากการกระทำของบุคคลในพรรคการเมือง แต่ตัวรัฐธรรมนูญก็บกพร่องด้วย จึงต้องมีการปฏิรูป

ส่วนวิกฤตภาคใต้ไม่ได้เกิดจากรัฐธรรมนูญ แต่เกิดจากความผิดพลาดของนโยบาย ตัวบุคคล และวิธีการ ที่ผิดยิ่งใหญ่คือการไม่เรียนรู้ประวัติศาสตร์ในพื้นที่ เป็นเรื่องที่นักการเมือง โดยเฉพาะนายกรัฐมนตรีต้องศึกษาประวัติศาสตร์ในประเทศตัวเองให้ถ่องแท้ว่าแต่ละพื้นที่เป็นอย่างไร

พรรคไทยรักไทยลงใต้ไม่ได้ พรรคประชาธิปัตย์ขึ้นเหนือไม่ได้ ไม่ถึงขนาดนั้น ความแตกแยกจากความเชื่อเรื่องการเมืองเป็นเรื่องธรรมดา แต่ไม่เคยไปตั้งปราศรัยแล้วไล่ตีอย่างนี้ ไม่ได้เกิดจากระบบการเมือง แต่เกิดจากนักการเมืองสั่งให้ทำอย่างนี้ เมื่อเกิดเหตุก็เกิดความเจ็บแค้น โดยเฉพาะในภาคใต้ เราพยายามบอก แต่ก็บางคนก็ไม่เป็นผล หรือการสร้างแท็กซี่กลุ่มหนึ่งเป็นฐาน หากใครไม่ลงพรรคไทยรักไทยก็แสดงออกด้วยวิธีอย่างนี้ ขยายไปหลายรูปแบบ จนยอมรับว่าเกิดวิกฤต

สถาบันที่สำคัญคือ สื่อมวลชนก็ถูกแทรกแซง วิทยุโทรทัศน์ไม่เหลือเลย ลามไปถึงเคเบิลทีวี ที่เหลือคือหนังสือพิมพ์ แต่จะมีกี่ฉบับจะยืนอยู่ได้ อย่างไรก็ตาม จะปฏิรูปสิ่งใดต้องยึดการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข

พร้อมให้พิสูจน์-10ข้อ

"เจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญ 2540 ถูกต้อง แต่ 9 ปีที่ผ่านมาสังคมไปไม่ถึง เพราะแม้รัฐบาลจะเข้มแข็งแต่ภาคประชาชน สิทธิเสรีภาพของคน กลไกองค์กรอิสระล้มเหลว ส่วนหนึ่งเกิดจากบุคคลที่ใช้อำนาจ และอีกส่วนคือกลไกที่บุคคลนั้นบิดเบือนการใช้ พรรคจึงประกาศนโยบายวาระประชาชน ตั้งแต่เมื่อมีประธานรัฐสภาแล้วต้องแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญทันที ไม่ต้องรอมีนายกฯ สังคมต้องผลักดันว่านี่เป็นสิ่งแรกที่สภาต้องทำ ซึ่งต้องมีกรรมการอิสระอย่างที่ได้เสนอไปแล้ว และใช้เวลาไม่แก้ไขรัฐธรรมนูญไม่เกินปีครึ่งและถ้าสภาไม่เห็นชอบก็ต้องทำประชามติกับประชาชน

ก็ไม่ควรปล่อยให้บริหารภายใต้กติกาที่ไม่เปลี่ยนแปลงเหมือนที่ฝ่ายบริหารปัจจุบันทำจนเกิดวิกฤต ดังนั้นควรมีการแก้ไขรัฐธรรมนูญทันทีในประเด็น เช่น นายกฯต้องถูกอภิปรายได้ นอกจากนี้ ต้องตรวจสอบเพื่อขจัดปัญหาผลประโยชน์ทับซ้อนที่เกิดขึ้น เมื่อมีการปฏิรูปการเมืองแล้ว สิ่งเหล่านี้จะต้องแก้ไขในทันที

นอกจากนี้ จะต้องเสริมบทบาทภาคประชาชน และเสริมบทบาทของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ การตั้งองค์กรคุ้มครองผู้บริโภค องค์กรพิทักษ์สิ่งแวดล้อม จะต้องทำทันทีเป็นวาระประชาชนที่ต้องปฏิรูปการเมืองของพรรคประชาธิปัตย์ ซึ่งจะทำพร้อมๆ กับการปฏิรูปสื่อ เนื่องจากสังคมประชาธิปไตยจะต้องได้รับรู้ข้อมูลข่าวสารที่ครบถ้วนและได้มีส่วนร่วมอย่างต่อเนื่อง โดยจะต้องมีการออกกฎหมายคุ้มครองผู้ทำอาชีพสื่อตามรัฐธรรมนูญมาตรา 41

ซึ่งไม่ใช่เกิดจากความแตกต่าง เราต้องอยู่บนความเป็นจริง ต้องยอมรับว่าไม่ว่าจะมีการปฏิรูปการเมืองกี่ครั้งจะทำให้คนมีความนิยมชมชอบเหมือนกันนั้นคงจะเป็นไปไม่ได้ เช่น หากพรรคประชาธิปัตย์เป็นรัฐบาลก็อาจจะมีคนชอบหรือไม่ชอบเช่นเดียวกับพรรคไทยรักไทยก็ได้ แต่เรื่องนี้จะนำไปสู่ความแตกแยกหรือไม่ ผมเห็นว่าคงจะไม่มีหากผู้นำมีหัวใจที่เป็นประชาธิปไตย โดยเปิดโอกาสให้คนที่มีความคิดที่ไม่เหมือนกับเราสามารถสะท้อนความคิดเห็นออกมาได้

ในวันนี้เราอาจจะแก้ซื้อเสียงด้วยเงิน แต่วันข้างหน้าเขาอาจซื้อเสียงด้วยรูปแบบอื่น และทำให้คนเข้าใจว่าต้องพึ่งพาการอุปถัมภ์จากผู้มีอำนาจตลอดเวลา รวมทั้งอาจซื้อเสียงจากหวย เพราะฉะนั้นต้องมาแก้ที่นโยบายเศรษฐกิจ สังคม และจะต้องสร้างค่านิยมใหม่ให้เกิดขึ้นมา สร้างฐานความรู้ควบคู่ไปด้วย

ตามที่หมอประเวศพูด คำพูดคงไม่มีความหมาย คนที่จะทำการกระทำจะเป็นตัวกำหนด ความเป็นนักการเมืองอาชีพอยู่ตรงนี้ คือ ต้องตรวจสอบได้ทั้งประวัติการทำงาน และชีวิตส่วนตัว ไม่ใช่ผลุบๆ โผล่ๆ ตรวจสอบไม่ได้ เรื่องนี้ผมพร้อมให้ไปพิสูจน์ว่าสิ่งที่ผมทำมาสอดคล้องกับการบ้าน 10 ข้อของอาจารย์ประเวศอย่างไร ถ้าผมไม่ทำ ผมคิดว่าอาจารย์ประเวศแข็งแรงพอที่จะมาไล่ผมได้ในอีก 4-5 ปีข้างหน้า

แหล่งที่มา มติชน