พบ ´นครปอมเปอีแห่งตะวันออก´ ชาวเมืองเชื้อสายเวียดนาม-เขมร

ขุดพบอาณาจักรโบราณอันรุ่งเรือง ซึ่งถูกเถ้าถ่านจากภูเขาไฟระเบิดครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ของโลกยุคปัจจุบัน กลบฝังรวมทั้งชาวเมืองเกือบแสนชีวิตตายลงในทันทีทันใด บนเกาะซุมบาวาของอินโดนีเซีย สมัยเมื่อปี พ.ศ. 2358

คณะผู้ขุดค้นได้ขุดพบซากบ้านหลังหนึ่งพร้อมด้วยศพผู้ที่พักอาศัยอยู่ 2 ศพ นอกจากขันลงหิน เหยือกน้ำ และเครื่องไม้เครื่องมือต่างๆ ในบริเวณซากเมืองโบราณแห่งนั้น ซึ่งถูกยกย่องให้ถือเป็น นครปอมเปอีแห่งตะวันออก

ศาสตราจารย์ฮราลดูร ซิกุดส์สัน แห่งมหาวิทยาลัยโรด ไอส์แลนด์ ของสหรัฐอเมริกา หัวหน้าคณะสำรวจ ซึ่งเพียรค้นคว้าศึกษามาตั้ง 20 ปี กล่าวบอกว่า มันควรถือได้ว่าเป็นนครปอมเปอีแห่งตะวันออก ด้วยเหตุว่า ทั้งซากศพ บ้านเรือน และแบบชีวิตความเป็นอยู่ ยังคงเหมือนกับถูกหุ้มห่อรักษาไว้อย่างมิดชิด คงมีสภาพเดิมเหมือน กับที่เป็นอยู่เมื่อตอน พ.ศ. 2358 เป็นเวลา 191 ปีมาแล้ว เป็นเรื่องสำคัญที่เราจะต้องระวังรักษาไว้ให้คงอยู่ และพยายามเปิดออกอย่างระมัดระวังที่สุด

คณะผู้สำรวจได้พบเศษของเครื่องปั้นดินเผา ไม้ที่เป็นเถ้าถ่าน และเศษกระดูกก่อนในตอนแรก หลังจากนั้นได้ใช้อุปกรณ์เรดาร์ส่องสำรวจลึกลงไปในพื้นดิน ที่เป็นกองเถ้าถ่านจากภูเขาไฟระเบิด ได้พบซากบ้านซึ่งจมอยู่ใต้ดินลึกถึง 3 เมตร บ้านหลังนั้นถูกเผาจนเป็นถ่านหมดทั้งหลัง ในบ้านยังมีซากศพของคน 2 คน ตลอดจนข้าวของต่างๆ

จากการศึกษาข้าวของเครื่องใช้ที่ทำด้วย สำริด ส่อว่าชาวเมืองแทมโบราแห่งนั้น เป็นคนมีฐานะมั่งคั่ง และมีเชื้อสายเวียดนามและกัมพูชา ภาษาที่ใช้น่าจะเกี่ยวพันกับกลุ่มภาษามอญ-เขมร ซึ่งยังคงใช้กันอยู่กระจัดกระจายอยู่ทั่วดินแดนเอเชียอาคเนย์ในปัจจุบัน

การระเบิดของภูเขาไฟลูกชื่อเดียวกับเมือง เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 10 เมษายน พ.ศ. 2358 เป็นการระเบิดของภูเขาไฟครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ มนุษย์ยุคปัจจุบัน ลำเถ้าถ่านร้อนเป็นไฟ และเศษก้อนหินและดินได้ตกทับถม สังหารชาวเมืองประมาณ 88,000 คน ลงในทันทีทันใด ประมาณว่า แรงระเบิดคราวนั้นรุนแรงยิ่งกว่าเมื่อครั้ง ภูเขาไฟกรากะตัวระเบิดเมื่อปี พ.ศ. 2426 ไม่น้อยกว่า 4 เท่า.